Ze vormen een essentieel element voor mobiliteit in de openbare ruimte van veel steden en zijn alomtegenwoordig. Waar we het over hebben? Liften, uiteraard, al is de ene lift de andere niet. Zoals bij diverse stedelijke projecten in Spanje, bijvoorbeeld. Hier demonstreren de architecten hoe ze niet alleen het probleem van toegang tot een hoger niveau oplossen, maar zorgen ze tegelijkertijd via hun ontwerp voor een nieuwe betekenis.
Bij de projecten die we presenteren, maken de liften deel uit van nieuwe stedenbouwkundige projecten met verbindingsruimtes tussen gebieden die anders geïsoleerd zouden zijn door ‘onoverkomelijke oneffenheden’. De openluchtliften genereren nieuwe circulatiestromen in de openbare ruimte en met hun bijzondere ontwerp bezorgen ze plaatsen een nieuwe betekenis. Ze kunnen historische centra nieuw leven inblazen, de functie van uitkijkpunt vervullen en in sommige gevallen streven ze ernaar iconische stukken te zijn die alle aandacht naar zich toe trekken. Door hun verticale projectie en torenachtige gestalte worden ze op zichzelf oriëntatiepunten die nieuwe verbindingen aankondigen voor de inwoners en bezoekers van de plaats.
Lift en loopbruggen in de oude wijk van Zumaia, ontworpen door Vaumm Arquitectos. Foto © Vaumm
Een eerste project is dat in de oude wijk van Zumbaia (gemeente in de Spaanse provincie Gipuzkoa, in Spaans Baskenland), dat een aantal openbare ruimtes met aanwezigheid creëert. Het bevindt zich in de wijk San José, naast het historische centrum, waar smalle straatjes en steile hellingen overheersen. In het begin is de lift ingebed in de kern van een bestaande toren van een woongebouw en verbindt ze tot vijf verschillende niveaus. Het project is van de hand van architectenbureau Vaumm, dat de nadruk legt op het gebruik van nieuwe verkeersstromen om de openbare ruimte eromheen opnieuw vorm te geven. Vanaf de lift zijn twee loopbruggen ontworpen. De bovenste, met een lengte van 28 meter, werd een brug om toegang te krijgen tot het gebied rond de San Juan residentie voor ouderen. Rond een tweede, kortere en lagere loopbrug is een plein ontworpen dat fungeert als een kleine long voor de buurt. De designers legden de nadruk op de zorg voor de geometrische inplanting om de impact van het project te minimaliseren. De lift springt in het oog als een ander stedelijk element en als een eigentijdse oplossing voor een populaire wijk die op veel plaatsen slecht toegankelijk is.
Liftenset in de wijk Can Peguera, ontworpen door architectenbureau Anna & Eugeni Bach. Foto © E. Bach
Een set van drie liften in Can Peguera in Barcelona overbrugt de opeenvolging van hellingen in deze wijk die werd gebouwd in 1929. Dit viel indertijd samen met de wereldtentoonstelling en is nu een unieke getuigenis van een typologie die bekend stond als ‘goedkope huizen’ voor arbeiders. De liften werden ontworpen door architectenbureau Anna & Eugeni Bach en maken deel uit van het project voor de ‘Strip van voorzieningen’. De verbindingen in het bovenste deel van de wijk komen zo in contact met het Turó de la Peira park, een bijna 8 hectare groot stadsbos met een lommerrijke aanplanting van dennen. De drie liften worden verenigd door de materialen en de fysionomie van de doos. Ze zijn gebouwd met zichtbare bakstenen en grote ramen, met daarbovenop een groen geschilderd metalen vizier en een halve maan. Het ontwerp bezorgt het een zekere huiselijkheid, die nauw aansluit bij het karakter van de 600 woningen in de buurt. Deze woningen hebben meestal slechts één verdieping en worden gekenmerkt door kleine voortuinen en hellende daken met Arabische dakpannen. Tegelijkertijd geeft het de liften evenwel een eigen karakter en benadrukt het deze als verticale verbindingspunten. Om hen heen vormen hellingen en trappen een nieuwe promenade, waarmee de architecten de wijk in de lengterichting willen inbedden in het gebied met openbare voorzieningen.
Lift in de stadsmuur van Lugo, een project van Antonio Pernas Varela Arquitectos. Foto © Antonio Vázquez
In sommige gevallen is de ontwikkeling van de lift bedoeld om de toegang tot historische plaatsen te verbeteren. Dit is het geval bij de Stadsmuur van Lugo (stadje in de autonome regio Galicië) door Antonio Pernas Varela Arquitectos. Het doel is om toegang te krijgen tot de adarve (het pad achter de kantelen) van de Romeinse muur, waardoor de toegankelijkheid van het monument wordt verbeterd. Om de aanwezigheid van de muur te beperken, werd gekozen voor het laagste deel van de muur, waar ook grote bomen staan. De bekleding uit iroko hout verbindt de box met zijn omgeving. Met het verstrijken van de tijd voorzien de auteurs door de blootstelling van het hout aan de elementen een vergrijzing die zal aansluiten bij de tint van de stenen van de muur. Het rasterwerk is gebouwd met horizontale latten. Hierdoor vermindert het gewicht, wordt een glimp van de buitenkant getoond en verzacht de verticaliteit van de structuur.
Lift in Gironella, door Carles Enrich Studio. Er is een overspanning van 20 meter tussen de rivier en het historische centrum. Foto © Adrià Goula
De lift in Gironella (gemeente in de Spaanse provincie Barcelona, in de regio Catalonië), van de hand van Carles Enrich Studio, is een opmerkelijk project omdat hij bijna als een extravagante toren verschijnt en zowel het industriële als het middeleeuwse verleden van het gebied oproept. Deze lift lost het hoogteverschil van 20 meter op tussen de promenade langs de rivier de Llobregat en het historische centrum van de gemeente, bovenop een rotspunt. De lift creëert een nieuwe toegang en is ook bedoeld als een manier om de circulatie en het wandelen door een steeds verder ontvolkende oude stad nieuw leven in te blazen. Volgens de ontwerper is de lift geïntegreerd in het historische geheugen van de plek als een andere laag van het landschap. De locatie bevindt zich bovendien op een strategisch punt aan de Cal Metre weg, waar zich vroeger de toegang bevond tot de textielkolonies, die een grote invloed hadden op het gebied. Het onderste deel van de liftkast is gemaakt van glas voor het behoud van een visuele relatie met de rivier. De rest van de lift is gebouwd met bakstenen die een raster vormen.
Halolift, gebouwd in Vigo als een iconisch stuk voor de stad, door AM2 architecten, in samenwerking met Arenas and Associates en Noarq. Foto © AM2
In alle voorgaande gevallen articuleert de verticale as het liftproject. Soms wordt dit vergezeld van een horizontale lijn die als brug fungeert, maar dit is niet het geval bij de lift in Vigo, een stad van bescheiden grootte in de autonome regio Galicië. Deze volgt integendeel een cirkel en krijgt een grote prominentie en zichtbaarheid. De naam Halo is goed gekozen, omdat de lift 's nachts ook fungeert als een krachtige lichtbron. De constructie, uitgevoerd door AM2 in samenwerking met Arenas y Asociados en Noarq, bestaat uit een 45 meter hoge toren met twee liften en een grote ring met een diameter van 90 meter als uitkijkplatform met uitzicht over de riviermonding. De toegang tot het nieuwe intermodale trein- en busstation en tot een winkelcentrum wordt vergemakkelijkt, waarbij een grote kloof voor voetgangers wordt overbrugd.
Dit is een door Jan Hoffman vertaald en bewerkt artikel van Marta Rodríguez Bosch