Hoe ziet de gebouwde omgeving er straks in het Symbioceen uit? Ron Bakker, architect en partner van PLP Architecture, denkt daarover na en probeert daar met zijn bureau in onderzoeken en projecten eerste stappen naartoe te zetten. Op donderdag 12 september 2024 geeft hij een lezing op Architect@Work in Rotterdam. Architectenweb sprak hem al kort over wat hij zoal wil vertellen.
door Michiel van Raaij
Grote bouwblokken uit myceliumcomposiet die stoelen vormden, een tafel en een wand. Dat kon PLP Architecture afgelopen jaar laten zien op de Clerkenwell Design Week in Londen. Het mycelium was in een periode van drie weken gegroeid en vervolgens korte tijd gedroogd om het groeiproces te stoppen. Door gebruik te maken van 3D-geprinte mallen uit voornamelijk hout, die onderdeel werden van de bouwblokken, werden de bouwblokken stevig genoeg om op te zitten.
Symbioceen. Foto © George Fielding
Symbioceen. Foto © George Fielding
In zijn nieuwste boek omschrijft milieufilosoof Glenn Albrecht een nieuw tijdperk waarin mens, natuur en technologie samen een nieuwe balans vormen. Hij noemt dit het Symbioceen, omdat het gaat om het vinden van een symbiose, en plaatst dit tegenover het huidige Antropoceen, waarin we zoveel menselijke impact zien op de planeet.
Tijdens een bezoek aan de Clerkenwell Design Week noemde Albrecht de installatie van PLP Architecture een Symbiocene Demonstrator. Architect Ron Bakker, die Albrecht al langer kent, is blij met die bemoedigende woorden. We zijn er nog lang niet, blijft hij benadrukken, maar dit zijn wel richtingen waarop we kunnen denken.
Op zijn bureau in het Londense kantoor van PLP Architecture liggen allemaal biobased materialen. Hij bestudeert ze allemaal. Een daarvan is een biocomposiet dat voor 97% uit suikerriet is opgebouwd. Samen met Holland Composites heeft hij een periode aan het materiaal gesleuteld om het de juiste kleur en patronen te geven. Het was gedacht als gevelmateriaal voor de multifunctionele hoogbouw Tree House naast Rotterdam, een project dat momenteel stil ligt. Met name aan de spoorzijde werd gevraagd om zo’n onderhoudsarme en brandveilige gevel dat een reguliere houten gevelafwerking daar niet lukte. Het biocomposiet werkte wel.
Foto © PLP Architecture
Mycelium proces. Foto © PLP Architecture
Ron Bakker. Foto © PLP Architecture
Biophilia
In plaats van dat we tegen de natuur ingaan, moeten we met de natuur werken, vertelt Bakker. In het verlengde daarvan zullen we biophilia op moeten nemen in onze ontwerpen. Want als we dichter bij de natuur zijn, dan voelen we ons beter. Dat moeten we wetenschappelijk zien te funderen, denkt hij, zodat we precies weten hoe mensen hun omgeving beleven, tot op neurologisch niveau.
Ontwerp 140m hoge toren op Delftseplein van PLP en ZUS. Foto © Provast
Ontwerp 140m hoge toren op Delftseplein van PLP en ZUS. Foto © Provast
Biophilic design heeft voor Bakker verschillende lagen. Dat begint met het opnemen van natuurlijke vormen en uitzicht op groen, maar gaat bijvoorbeeld verder in de opname van beplanting in gebouwen en in het toelaten dat het binnenklimaat meer meebeweegt met het weer buiten.
Een van de projecten die hij in zijn lezing wil laten zien is Park Nova in Singapore: een woontoren waarin de appartementen los van elkaar rond een luchtig hart liggen en met rondom meanderende balkons vol groen, zelfs bomen. Het geeft een beeld hoe het kan zijn om in het Symbioceen te leven, stelt Bakker; middenin de stad en tegelijkertijd temidden van de natuur.
Park Nova in Singapore. Beeld © Binyan
Park Nova in Singapore. Beeld © Binyan
De stad van de toekomst stelt hij zich voor als een bijzondere groene stad, die opgebouwd is uit natuurlijke materialen, waarin het verkeer stil is, en waarin we weer omringd worden door vogels en andere dieren. Bovenop de voordelen die de stad nu al biedt, komt dan dat het ook een plezierige plek wordt om te wonen. Veel mensen die momenteel in de stad wonen doen dat volgens Bakker uit praktische overwegingen en niet omdat ze het nou echt zo’n prettige omgeving vinden. Dat gaat echt anders worden, verwacht hij.
Park Nova in Singapore. Beeld © Binyan
Opener gevels
In Londen is de luchtkwaliteit in de afgelopen decennia enorm verbeterd. Sterker nog: in veel gebouwen is de luchtkwaliteit slechter dan de luchtkwaliteit buiten, vertelt Bakker. Dat heeft te maken met slechte ventilatie en verouderde installaties. In zijn eigen kantoor zet hij graag het raam open, in andere gebouwen zouden mensen dat ook meer moeten doen.
Althans… in moderne kantoorgebouwen zijn de installaties nu vaak zo precies afgesteld dat als je een raam open zou doen het hele systeem in de war raakt. Altijd maar die 20 graden binnen, is dat nou echt nodig?, vraagt hij zich hardop af. Zijn we niet doorgeschoten in hoe gecontroleerd we ons binnenklimaat willen? Kan een gevel niet opnieuw gewoon beschermen tegen de regen, tegen al te veel wind, tegen al teveel koude en warmte? Zodat het binnenklimaat meebeweegt met de seizoenen. Wat kouder in de winter, dan trek je een warme trui aan, en wat warmer in de zomer, dan loop je rond in een luchtig shirt.
Foto © Ronald Tilleman
Foto © Ronald Tilleman
Voor The Edge op de Zuidas in Amsterdam ontwierp Bakker met zijn team een groot atrium dat maar beperkt geklimatiseerd is. De beglazing van het atrium, dat op het noorden ligt, is dubbel en via de vloer wordt er wat verwarmd en gekoeld, maar het klimaat in het atrium blijft wat ruwer dan in de kantoren zelf. De werkplekken bovenop het lagere bouwdeel in het atrium, die ook wel de cabrio verdieping genoemd wordt, voldeed volgens de specialisten niet, maar al direct werd het de populairste plek binnen het gebouw. Zo zie je maar weer, geeft Bakker aan, dat het volledig gecontroleerde dus niet altijd nodig is.
Foto © PLP Architecture
Foto © PLP Architecture
Foto © PLP Architecture
Wat Bakker tenslotte nog kwijt wil over het ontwerp van gevels is dat hij ziet dat door de opkomst van parametrisch ontwerpen er een grote samenhang ontstaat tussen de gevel en de rest van het gebouw. Waar de gevel in de jaren ‘50 en ‘60 echt nog een opgave op zichzelf was, iets dat om een gebouw ‘gehangen’ kon worden, is dat in de huidige tijd totaal anders. Al vanaf het begin van een ontwerpproces hebben de gevels in de ontwerpen van PLP Architecture een kleur en textuur, zijn ze gerelateerd aan daglicht en de andere elementen. Daarbij komt dat door de opkomst van robotische fabricage er ook veel meer vormvrijheid ontstaat. Daardoor kun je de gevel nu meer ‘boetseren’. Hij is heel enthousiast over hoe integraal er nu ontworpen kan worden en verwacht dat dat de komende periode alleen maar meer zal worden.