Nu de klimaatcrisis elke bedrijfstak en elk bedrijf ter wereld in zijn greep heeft, is het onderwerp duurzaamheid belangrijker dan ooit. In de wereld van de architectuur en het design moet bij het ontwerp van een gebouw rekening gehouden worden met tal van milieukwesties en moet men zich diverse vragen stellen. Welke materialen gaan vele jaren mee en worden geproduceerd met een kleine ecologische voetafdruk? Hoe ontwerp je duurzaam en creëer je tezelfdertijd zaken die tientallen jaren relevant blijven? En in hoeverre speelt het dilemma van kwaliteit versus gebruikte grondstoffen een rol?
De oplossingen die architecten en ontwerpers aandragen als antwoord op de huidige klimaatcrisis zijn velerlei. Ze overstijgen evenwel allemaal een poging om de aspecten materialiteit (en de voetafdruk daarvan), kwaliteit en esthetiek met elkaar in evenwicht te brengen. Als dusdanig lijkt het gedroomde resultaat het creëren van architectuur en designobjecten, die gemaakt zijn met een geringe impact op het milieu. Daarbij gaat het bij voorkeur om organische, biologisch afbreekbare, gerecyclede of geupcyclede materialen, die tegelijkertijd beschikken over een hoog kwaliteitsniveau. Dit maakt vele jaren gebruik mogelijk, gekoppeld aan een esthetiek die zowel in het heden als in de toekomst relevant is.
Het ‘Fjord Boat House’ van Norm Architects, waarin de nadruk van het bureau op materialiteit wordt weerspiegeld. Foto © Norm Architecten
Voor Jonas Bjerre-Poulsen, architect en medeoprichter van Norm Architects, heeft duurzaamheid heel wat facetten: "Eén van de manieren waarop we bij Norm met duurzaamheid omgaan, is door het gebruik van geüpcyclede, gerecyclede of duurzaam geoogste, natuurlijke materialen in onze ontwerpen voor huizen, producten en interieurs. Vanuit een duurzaam perspectief vinden we hout vaak een geschikter materiaal voor de bouw, in vergelijking met beton, glas of staal. Wanneer het door architecten en vaklui wordt gemodelleerd om het menselijk leven te ondersteunen, kan houten architectuur bijna worden beschouwd als een tweede leven van de boom. Hierdoor blijft de waarde van deze boom voor de toekomst behouden. Als een boom 200 jaar op onze planeet heeft gegroeid, moeten we ons ervan bewust zijn dat we hem in een nieuwe context moeten plaatsen, die respectvol, esthetisch verantwoord en duurzaam is.”
Het ‘Archipelago House’ belichaamt het gebruik van hout om architectuur te creëren die generaties lang meegaat. Foto © Norm Architecten
Hieruit kan je afleiden dat je niet alleen rekening moet houden met de ecologische voetafdruk van een bepaald materiaal, maar ook met de andere kenmerken die het bepalen. Bjerre-Poulsen breit verder op deze gedachte: "Het is voor ons van cruciaal belang om niet alleen rekening te houden met de ecologische voetafdruk van een materiaal, maar ook met de functionele en esthetische duurzaamheid ervan. Het heeft geen zin dat je duurzame materialen gebruikt als het eindresultaat tijdelijk is of modegevoelig, met een ingebouwde vergankelijkheid."
De houten interieurs van het Archipelago House en de buitenkant zijn mooi op elkaar afgestemd. Hierdoor ontstaat een architectuur die de tand des tijds kan doorstaan op het vlak van zowel materiaal als expressie. Foto © Norm Architecten
Oprichters Gabriella Lenke en Mattias Ståhlbom van de in Stockholm gevestigde ontwerpstudio TAF verleggen het toepassingsgebied van architectuur naar industrieel ontwerp. Zij zijn de mening toegedaan dat er een inherente behoefte bestaat voor het herdefiniëren van de betekenis van wat een duurzaam ontwerp is: "Duurzaamheid is in zekere zin het eenvoudigste wat er is: het gaat om objecten die goed zijn voor de wereld. Wij vinden het wel een ongelooflijk complexe materie, met eindeloze, impliciete betekenissen waar je rekening mee moet houden. Duurzaamheid als woord is de laatste jaren ook veel misbruikt, voor zaken die eerder te maken hebben met greenwashing. We moeten dus proberen de essentie van het woord terug te vinden of misschien zelfs een heel nieuw woord creëren om dingen te beschrijven die goed zijn voor onze planeet.”
.jpg)
Het restaurant van het Nationaal Museum in het Zweedse Stockholm is ontworpen in subtiel warme tinten, met de Atelier-stoel van TAF Studio voor Artek. Door het gebruik van hout, glas, metaal en keramiek is het restaurant ontworpen als verlengstuk van de collectie van het restaurant, zodat het nog tientallen jaren esthetisch relevant blijft. Foto © Erik Lefvander
TAF Studio, dat gekend is voor haar ontwerpen voor Artek, Muuto en Svensk Tenn, streeft bij de ontwerpen naar een evenwicht tussen moderniteit en tijdloosheid. Het duo geeft het volgende mee over hoe dat aansluit bij het idee van duurzaamheid: "Het draait allemaal om tijd, duurzaamheid en kwaliteit. Je moet het ontwerpproces voldoende tijd geven om alle aspecten te identificeren die een rol spelen bij het ontwerpen voor duurzaamheid. Het komt er op neer dat je een product maakt met een hoge duurzaamheid en het een zo lang mogelijke levensduur bezorgt. Daarbij gebruik je de beschikbare kennis om de hoogst mogelijke kwaliteit te bereiken voor zowel het concept, het idee als de uitvoering."
Het zomerhuis van Gabriella Lenke, medeoprichter van TAF Studio. Het interieur bestaat volledig uit hout om de architectuur duurzaamheid en levensduur te bezorgen. Foto © Pia Ulin
Jonas Bjerre-Poulsen geeft tot slot nog het volgende mee over de toekomstperspectieven van duurzaamheid: "Ik denk dat we ons moeten richten op hernieuwbare energie, duurzame materialen en lokale productie. Ik geloof in het ontwerpen en consumeren van minder, maar betere producten, gemaakt voor onze echte, dagelijkse behoeften. Wij mensen zijn evenwel een nieuwsgierige en creatieve soort en we leven in een zeer globale en digitale wereld. Dit terughoudende gedrag zal dus een constante strijd voor ons blijven in het dagelijks leven."
Deze reportage is een bewerkte vertaling van een artikel door Nikolaj Hansson