Opiniestuk door Jan Hoffman
In deze tijden van steeds groter wordend maatschappelijk bewustzijn, staat ook de bouwwereld in de vuurlinie van verantwoord omgaan met grondstoffen. Daarbij is het logisch dat er meer en meer zaken op de markt gebracht worden die het label ‘circulair’ meekrijgen. Het is net daar dat ik mezelf de vraag stel: bestaat dergelijke circulariteit en is dat überhaupt haalbaar?
Bekijk je de definitie van circulaire economie (of kringloopeconomie, zo u wilt), dan lijkt de opdracht loodzwaar. Letterlijk wordt immers gesteld dat het gaat om een economisch en industrieel systeem, waarin geen eindige grondstofvoorraden worden uitgeput en waarin reststoffen volledig opnieuw worden ingezet in dat systeem. Hierdoor wordt het gepositioneerd tegenover de gekende lineaire economie, waarbij eindige grondstofvoorraden worden uitgeput en, na gebruik, als onbruikbaar afval in het milieu terechtkomen.
Materiaalbanken als aanzet
In de praktijk zien we dat er zeer ernstige inspanningen gedaan worden om tegemoet te komen aan dit circulaire verhaal, wat niet wegneemt dat ik tot dusver weinig of niets zie dat op een perfecte cirkel lijkt. Neem, bijvoorbeeld, het recente fenomeen van de ‘materiaalbanken’. In deze materiaalbanken is het de bedoeling om materialen onder te brengen die verder kijken dan louter recyclage. Men gaat integendeel oplijsten wat er voorhanden is dat later kan gebruikt worden in een nieuw bouwwerk, of het nu gaat om staal, bakstenen, houten planken, glazen vensters of nog andere zaken.
Uiteraard is dit een nobel en onbetwistbaar noodzakelijk initiatief, maar we mogen niet vergeten dat de inspanning hier pas begint, dit is allerminst een eindpunt. Bij die materiaalbanken moet je je immers ook verschillende andere vragen stellen. Zoals een heel belangrijke: hoe zijn die stenen of planken geproduceerd? Werd daarbij uitgegaan van hernieuwbare energie, dus wind- of zonne-energie? Alleen al hierbij vermoed ik dat het antwoord gevaarlijk dicht bij honderd procent nee zal uitkomen.
Het bovenstaande betekent uiteraard niet dat het streven naar circulariteit niet meer is dan een doekje voor het bloeden. Wat het wel demonstreert, is dat er nog flink wat weg is af te leggen naar een perfecte kringloopmaatschappij.
Bouwsector en afval
De materiaalbanken vormen meteen een stichtend voorbeeld van hoe de bouwwereld er in de nabije toekomst kan uitzien. Als je weet dat volgens studies 40% van het wereldwijde afval afkomstig is uit de bouwsector, dan betekenen hergebruikprojecten als dit dat je gigantische stappen voorwaarts zet. Het maakt onder meer dat je de Europese Green Deal, waarbij Europa tegen 2050 het eerste klimaatneutrale continent ter wereld moet worden, steeds meer van utopie richting realiteit laat evolueren.
En misschien wel het belangrijkste van al: het illustreert hoe de recyclagegedachte een prima aanzet was, maar dat er meer nodig is. Hoe je het ook draait of keert, ook recyclage blijft ingebed in een lijn, waarbij datgene wat bij het begin van de lijn ingebracht wordt op een bepaald ogenblik onvermijdelijk eindigt op een punt. Stel je voor dat we er ook in de bouwwereld in slagen om van die lijn een cirkel te maken. De volmaakte cirkel mag dan misschien onmogelijk blijken, maar dat betekent allerminst dat we er niet moeten naar streven.